Her gece uykuya yatarız ama şafak söktüğünde gün, bizi bambaşka bir kaderle uyandırır. Belki kedere yol alırız belki de sevince. Bilinmezlik bizimdir, insanoğlunun yazgısıdır ve biz bu yazgıları olasılık içinde değerlendiririz. Olasılık, bir veya daha fazla olayın olma olasılığının olası sonuç sayısına bölünmesidir. Matematiksel bir terimdir ama ne yazık ki kapsamında insan da yer alır. İnsanın kaza geçirerek ölmesi ya da kanser olup ölmesi, depremde enkaz altında kalarak ölmesinden fazladır ama deprem toplu bir yıkıma sebep olduğu için hepimizi derinden sarsar. Doğal bir afettir. Afete karşı önlem gerekir.

Ne yazık ki tarihler 6 Şubat 2023 ‘ün 04.17’sini gösterdiğinde sarsıcı bir deprem yakaladı insanımızı. On bir il, ülkenin diğer şehirlerinde yaşayanlar gibi karşılamadı sabahı. O sabah, hiçbir sabaha benzemiyordu. Ne fırınlarda taze ekmek pişti, ne de kahvaltı için evlerde çay demlendi. Anneler evlatlarını öpüp koklayıp okula göndermedi, yataklar hiç düzeltilmedi. Kapılar ardına kadar açılmadı, pencereler günü, güneşin ışıltısıyla karşılamadı. O gün yas günüydü, küçük kıyamet, acı günüydü. Enkaz altından kalanları çıkarma, yaralıları hastaneye yetiştirme günüydü. Bu dönemde edebiyat, sanat ve diğer elit zevkler ağza bile alınamazdı. Alınmamalıydı. Ama alındı. Öncelikle bu yazı bir edebiyat yazısı olmayıp bir tenkit yazısıdır. Cümlelerin boğazımıza tıkandığı şu günlerde gelin insanın ihtiyaç önceliklerine bir bakalım. Maslow’un ihtiyaç teorisinden bahsetmekte bence fayda var. Maslow insan ihtiyaçlarını 5 ana kategoriye ayırır.

Maslow‟un ihtiyaçlar hiyerarşisinin en alt basamağını fizyolojik ihtiyaçlar oluşturmaktadır. Açlık, susuzluk, dinlenme, uyku, neslin devamı gibi ihtiyaçlar bu basamağın en temel unsurlarını oluşturmaktadır. Bir üst seviyede yer alan ihtiyaçları hissetmek için bu gereksinimlerin öncelikli olarak giderilmesi gerekmektedir. Söz gelimi aç olan bir insanın şiir yazması, kitap okuması, seyahat etmesi, ya da istediği bir alanda herhangi bir işle meşgul olması için öncelikli olarak açlık ihtiyacını gidermesi gerekmektedir. Bunun dışındaki ihtiyaçları ilk etapta daha az önemseyecektir.1

İnsan yaşamında devamlılığı sağlaması ve organizmada denge bütünlüğünü koruması açısından fizyolojik gereksinimlerin karşılanması son derece önemlidir. Bunlar belli bir ölçüde doyurulmadıkları takdirde organizmadaki denge hali bozulur. İhtiyaç ne kadar şiddetli hissedilirse vücuttaki gerginliğin şiddeti de o ölçüde artar. Biyolojik ihtiyaçlar olarak da bilinen bu ihtiyaçlar vücudun homeostatis yapısıyla da doğrudan alakalıdır. Homeostatis kavramı, vücudun kendi iç dengesini koruma halidir. Yani ihtiyaçların doğurduğu gerginlik ve dengesizlik halinin ortadan kalkması, vücut dengesinin yeniden sağlanması olarak da açıklanabilir. Örneğin insan vücudu belli bir standart da tuz ve şeker miktarını koruma ihtiyacına sahiptir. Bu standarttaki seviyeyi aşan bir düşüş gerçekleşmesi halinde organizma bozulan dengeyi tekrar tesis etmek için bu maddenin eksikliğini tatmin edecek şeylere yönelir. Dolayısıyla bu ihtiyaçlar insan iradesinin aksine kendiliğinden meydana gelip organizmanın hâkimiyeti altında bulunurlar.2

Kişi bu hiyerarşideki beş ihtiyacı aynı anda hissetse öncelikli olarak fizyolojik ihtiyaçlarını karşılamaya odaklanacaktır. Bu ihtiyaçların nitelik bakımından temel ve ilkel gereksinimler olduğunu ileri süren Maslow, biyolojik yaşamın devamı için bunların karşılanmasını zorunlu kılar. Bu ihtiyaçlar giderilmeden yaşamın idame ettirilmesi söz konusu olamaz.3

Maslow’un temel ihtiyaç hiyerarşisi devam eder ve fizyolojik ihtiyaçların hemen ardından güvenlik ihtiyacı gelir. Doğanın yıkıcı etkilerinden ve insan yapısı tehlikelerden korunma bunun içinde yer alır. Bunun en temel dayanağı da konut ve barınma ihtiyacıdır.

Konut, yeme içme, dinlenme ve uyuma gibi temel ihtiyaçlar için bir yer sağlayabilir. Konutta barınmanın yanı sıra bu tip temel ihtiyaçlar giderilmektedir. Konutta temel fizyolojik ihtiyaçların karşılanması, güvenlik ihtiyacının tatmin edilmesi için bir temel oluşturur. Çünkü temel fizyolojik ihtiyaçların karşılanabileceği bir mekân olarak konut, güvenlik ihtiyacını karşılama aşamasında da bir çatı vazifesi görmektedir.4

Üçüncü olarak sosyal ihtiyaçlar gelir. Aidiyet, sevgi, kabul görme, sosyal yaşam bunlardan bazılarıdır. Değer verilme / saygınlık ihtiyacı: Statü, başarı, itibar, tanınma ise dördüncü sırada yer alır ve en son olarak da kendini gerçekleştirme bu hiyerarşinin en üst skalasındadır. Kendini gerçekleştirmeyi biraz açarsak, gelişim, bir işi başarıyla tamamlama, kariyer, yaratıcılık bunlar içinde yer alır.

Evler enkaza dönmüşken, yıkıntıların arasından sesimi duyan varken edebiyat yapmanın bir mantıklı açıklaması var mıdır sizce? Diyelim ki bu edebiyat geride kalanlar içindi denebilir ama geride kalanlar da empati yoksunu olmayacağına göre elit zevklere dönmek, doğal olarak zaman alacaktır. Acı dediğimiz; ateş düştüğü yeri yakar deyiminin gerçeğidir ancak bazı acılar herkesi yakar. İşte bu deprem ülkece hepimizi derinden sarsmıştır.

Vatanımıza ulusumuza geçmiş olsun! Umulur ki bu son yıkım olur. Zaman yaraları sarma zamanıdır. Gerisi teferruattır.

Serpil Tuncer

KAYNAKÇA

1-Gültekin Emine, Kur’an’ı-ı Kerim’de İnsanın Temel İhtiyaçları Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisiyle Karşılaştırmalı- İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Temel İslam Bölümleri Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi İstanbul, Ağustos-2021- (İnanç, Yerlikaya, 2016: 316)

2-Gültekin Emine, Kur’an’ı-ı Kerim’de İnsanın Temel İhtiyaçları Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisiyle Karşılaştırmalı- İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Temel İslam Bölümleri Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi İstanbul, Ağustos-2021 Eroğlu, F. (2017). Davranış Bilimleri, İstanbul: Beta Yayıncılık

3- Gültekin Emine, Kur’an’ı-ı Kerim’de İnsanın Temel İhtiyaçları Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisiyle Karşılaştırmalı- İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Temel İslam Bölümleri Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi İstanbul, Ağustos-2021 Eren, E. (2012). Örgütsel ve Davranış Yönetim Psikolojisi, İstanbul: Beta Yayıncılık.

4- Ender Erdem, Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramına Göre Konutların Swot Analizi İle Değerlendirilmesi Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Aile ve Tüketici Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Ankara 2008